(1-қисм 2-қисм 3-қисм)
Аёлларни аёллар ҳам эзади
Мутолаа
Уюшманинг қўнғироғи қайта-қайта чалинди. Ойшагул эшикни очгани бораётиб жавранди:
– Худойим! Бу халқни қандай қилиб тарбиялаш мумкин, ҳайронман. Қўнғироқни қандай босишни ҳам билишмайди.
Ойшагул эшикни очиб, ким бўлишидан қатъи назар, “Қўнғироқни бир марта босиб, кутасиз”, дейиш мақсадида зинапояда кутиб турди. Оёқ товушлари борган сари яқинлашиб, бир неча дақиқадан сўнг келувчи Самро экани аниқ бўлди. Ойшагул уни жудаям яхши кўрарди. Бирпасда жаҳли тарқаб, табассум билан эшикни катта қилиб очди.
– Хуш келибсиз, опа, кўриб, роса хурсанд бўлдим. Яхшиямки, сиз экансиз, бошқаси бўлса, кунини кўрарди.
Самронинг юзида асабийлик аломатлари бор эди. Уюшманинг дам олиш хонасига кириб, сўради:
– Тинчликми, бошқаси бўлса, нима қилардинг?
– Қўнғироқни тинмай босиб турдингиз, шунга жаҳлим чиқди.
Самро хоним ўзини курсига ташлади. Ойшагулга қараб жавоб берди:
– Шундайми? Хаёл билан бўлиб билмай қолибман, кечирасан. Аслида, қўнғироққа қўли ёпишиб қоладиганларни ўзим ҳам ёмон кўраман. Бундай ҳаракат менинг табиатимга зид, лекин баъзан ўз қоидаларингни ўзинг бузасан. Одамзотга хос камчилик-да бу ҳам. Ҳабиба хоним келмадими?
– Йўқ, ҳали. Негадир шу кунларда тез-тез кечикяпти. Тинчликми, опа, бунча маҳзун чеҳра билан келдингиз?
Самро титроқ ва ғамгин оҳангда жавоб берди:
– Чунки юзимни бирор ерда қолдиролмасдим-да. Ҳазил ўз йўлига, аммо... Ишхонада бир аёл бор, бугун ёмон асабимга тегди. Ўзи менга ҳасад қилади, қачон қарама, маккорлик ишлатиб, мени эзади. Билмаганга олиб қўявераман. Лекин бугунги қилиғи сабр косамни тўлдирди. Чидолмадим. “Мен ҳеч кимнинг қули эмасман, сен бошқарувчи бўлсанг, қўл остингда ишлаётганларнинг ҳам ғурури борлигини унутма!” дедим. Кейин эшикни қарс ёпиб, чиқиб кетдим. Ҳабиба хоним буюк аёл, Ойшагул. “Ҳеч ким тушунмайди, лекин баъзан аёлларга аёллар ҳам зулм қилади”, деб кўп айтарди, лекин парво қилмасдим. У нимани назарда тутганини тушунмаган эканман. Энди англай бошладим. Гапи тўппа-тўғрийкан.
Ойшагул ҳазиллашди:
– Хў-ў-ўш, у кимнинг бошлиғи?..
Бу гап Самрони кулдирди. У қачон Ойшагул билан учрашса, қизни гапиртиришни истар, завқ билан тингларди.
– Биласизми, Самро опа, айтганларингиздан Ориф Ниҳат Осиёнинг бир шеъри ёдимга тушди. Номи “Тикан” эди:
Ёнимдан ўтди, деб ранжитди мени,
Иши тишлаш бўлса, йўлдан ўтганни.
Сариқми ранги ё қизил, бу гулнинг
Тилайман ўзига ботсин тикани.
Самро унчалик тушунмади: –
Бу шеърнинг менга нима алоқаси бор?
– Нега алоқаси бўлмасин? Атиргул одамни ифодаласа, ранглар жинсни билдиради. Демак, тиканларининг фарқи йўқ. Бинобарин, эркак аёлга зулм қилганидек, аёл ҳам аёлни эзиши мумкин. Яъни инсонлар тикансиз бўлсинки, ёнидан ўтган-кетганларга озор бермасин.
– Офарин, Ойшагул, шеърни яхши тушунибсан.
– Шеърни ҳар ким ўзича, воқеа-ҳодисаларга қараб талқин қилади.
– Ҳақсан.
Бирдан телефон гўшагининг кўтарилиб турганини сезган Самро Ойшагулдан бунинг сабабини сўради. Ойшагул қўллари билан бошини чангаллади:
– Вой! Али ака билан гаплашаётгандим. Қўнғироққа чалғиб, унутибман. Гўшакни тезда қўлига олган қиз нима қилишини билмай қолганидан ҳаяжон билан деди:
– Эшитаман!
– Эшитаман, Ойшагул синглим, қулоғим сизда.
Ойшагул қаттиқ хижолат тортди:
– Сиз ҳали ҳам гўшакни қўймасдан кутяпсизми?
Телефоннинг нариги томонидаги Али – Фазилат хонимнинг турмуш ўртоғи ниҳоятда олижаноблик билан жавоб берди:
– Қандай ўчириб қўяман, синглим? Сизга қўполлик қилган бўлмайманми?
Ойшагул ўйлади: “Қанийди, хотинингга ва қизингга ҳам шундай мулойим гапирсайдинг, меҳрибон бўлсайдинг...”
Айтмоқчи бўлганларини қўпол тарзда ифодалаган қиз хато қилганини англаб, оҳангини ўзгартириб гапира бошлади:
– Али ака, биласиз, сизни оилавий ҳурмат қиламиз. Лекин Фазилат опамни қаттиқ ранжитяпсиз. Уч йил давомида биз уни фақат бахтсиз ҳолда кўрдик. Нима ўзгардики, Фазилат опамиз бу аҳволга келди?
– У сизга мен ҳақимда гапиряптими? Уйининг сирларини кўчага олиб чиқадиган аёлдан нафратланаман.
– Сиз ундан аллақачон нафратланиб бўлгансиз, ортиқчасига ҳожат йўқ. Бечора аёл яна нима қилсин? Уни ўзингиз эшитмаганингиз етмаганидек, “Ҳеч кимга дардингни айтма!” деб чегара қўясиз. Ёрилиб кетсинми шўрлик? Боз устига, эркакнинг аёлидан шикоятини етти маҳалла эшитади-ю, нега бу аёллар учун таъқиқланади?
Али ўйлаб ҳам ўтирмай жавоб берди:
– Мен уни-буни билмайман. Ғурурли аёл ҳеч кимга оиласидаги муаммони айтмайди.
– Ғурурли эркак хотинини муаммолар ичида ёлғиз қолдирадими? Бундан ташқари, “Аёл дардини ҳеч кимга айтмайди” деган қоидани ким ўйлаб топган? Менимча, булар ижтимоий инқироз туфайли келиб чиққан. Шундай бўлиши мумкинми? Ҳатто пайғамбарлар ўз муаммоларини одамларга билдиришга эҳтиёж сезганлар ва айтганлар. Бу билан дуч келганга дардини дастурхон қиладиган эзма кишиларга ўхшасин демоқчимасман.
Али бу сўзлардан ранжиган эди.
– Ойшагул, синглим, бу билан нима демоқчисиз?
– Бир мутафаккир шундай деган: “Одамларнинг баъзан бир-бирларига айтадиган гаплари йўқ, лекин барибир гаплашишади”. Фазилат опанинг эса ичида гапи кўп, бироқ айтолмайди. Яъни бошқа муаммолари бир четда турсин, сиз хотинингизга дардини айтиш ҳуқуқини ҳам бермайсиз. Хуллас, аёлингиз бахтсиз. Менимча, энг яқин кишиси бўлатуриб, уни бахтли қилмоқчи эмассиз.
Али барча айбдорлар сингари ўзини оқлагандан сўнг гўшакни қўйди. Ойшагул эса Фазилат хонимга билдирмасдан унга қандай ёрдам бериши мумкинлигини ўйларди.
* * *
Фазилат ҳақиқатан ҳам бахтсиз эди. Нега? Бахтсизлигининг манбаи нима? Ўзи ҳам билмасди... Билгани – хонадонига кучли бўрон бостириб кирди. Вақти-вақти билан Ҳабиба ва Ойшагулнинг дўстлиги ҳақида ўйларкан, хотиржам тортарди. Фазилат яхши билардики, бу ҳақиқий дўстга хос хусусият – у бурчини ўзи эслайди.
Амина Шенликўғли
(давоми бор)
