(1-қисм 2-қисм 3-қисм 4-қисм 5-қисм 6-қисм 7-қисм 8-қисм 9-қисм 10-қисм 11-қисм 12-қисм 13-қисм 14-қисм 15-қисм 16-қисм 17-қисм 18-қисм 19-қисм)
Мутолаа
Аёлларни аёллар ҳам эзади
Фазилат билан Ойшагул уюшма олдига келгунча умуман гаплашишмади. Орадан кунлар ўтиб яна машинасига қайтиш қувончи юрагидаги кучли қайғу тўлқинлари ичра йўқолиб кетаётганди. Фазилат паст овозда Ойшагулга кўрсатма берарди:
– Мен келгунимча эълонларни тайёрлаб қўй. Эҳтиёт бўл, оммани жалб қилиш учун ортиқча реклама билан бўрттириб юборма. Рекламалар ҳам исломий тарзда қилиниши керак... Қолаверса, ортиқчаси ёлғончилик ва халқни алдашдир.
Ойшагул машинадан тушиб, такрор эшикни очиб сўради:
– Қаерга кетяпсиз, опа?
Шишган кўзлари билан Ойшагулга қараган Фазилат терс юз ифодаси билан сўради:
– Қаерга кетаётганимни нега сўраяпсан?
Ойшагул кафтларига “куҳ-куҳ”лаб, нима деб жавоб беришни ўйлай бошлади.
– Ўзим, шунчаки...
– Унда мен ҳам шунчаки бир жойга кетяпман, Ойшагул. Хавотир олма, ўзимни денгизга ташлаш ниятим йўқ.
Шундай дея тезлик билан газни босиб, соҳилга йўл олди. Атроф музлаб қолган, аммо Фазилат тош устида ўтириб, чексиз денгизни томоша қилар, нима кўраётганини ўзи ҳам билмас эди. Улкан тўлқинлар бутун улуғворлиги билан тошиб келар, қирғоққа урилганда эса улардан асар ҳам қолмасди.
У бу тўлқинларга қанчалик ўхшарди...
Қўлига қалам-қоғоз олиб ёза бошлади: “Бир пайтлар мен ҳам сиздек виқорли (ҳайбатли) эдим. Кейин қирғоққа урилдим. Аввал кичик тўлқинларга, кейин мавжларга айланиб, кейин эса ёмғир томчисига дўниб, сочилиб кетдим. Сиз яна улкан тўлқинга айланиш учун бўлиндингиз. Фақат менинг нима учун бўлинганим, кейин нима бўлишим мутлақо маълум эмас. Мен яна алжирай бошладим. Бугун ҳис-туйғуларим фалажга ўхшайди… Нимаики ёзмайин, ўзимда эмасман гўё...”
* * *
Уюшмага келганида икки аёл кутиб турганини кўриб, улар билан паст овозда гаплаша бошлади:
– Хуш келибсиз. Икки хоним ўрнидан туриб, Фазилатга ҳурмат ва муҳаббат кўрсатди. Фазилат бундай муносабатни хушламас эди.
– Илтимос, ўтиринг. Кейин Ойшагулни чақирди:
– Меҳмонларимиздан нима ичишларини сўрадингми?
– Сўрадим, тезда кетишаркан.
Шундан кейин келганларга юзланди:
– Ундай бўлса, марҳамат.
Кекса аёл деди:
– Болам, маслаҳатлашгани келдим. Сен ҳамма нарсани биласан.
– Астағфируллоҳ... Ҳамма нарсани билишимиз мумкин эмас. Баъзи билган муаммоларимиз бўлса, ёрдам беришимиз мумкин. Ҳеч ким ҳамма нарсани билолмайди. Бу Аллоҳнинг қоидаларига зиддир.
– Устимдан кулма, илтимос.
Фазилат паст оҳангда жавоб берди:
– Асло... Нега кулишим керак? Нимага кулган бўлсак, ҳаммаси бошимизга келди. Тавба қилдик.
– Эшит, қизим. Ўғлим ҳарбий хизматда шаҳид бўлди. Келинимнинг ҳеч кими йўқ. Унинг ота-онаси бизмиз, ўз қизимиздек бўлиб қолган. Турмушга берайлик, десам, эрим кўнмаяпти. “Модомики, у ўз қизимиздек экан, турмушга узатамиз-да”, деб айтдим. Чолим тайинлади: “Сен бориб Ҳабибадан ёки Фазилат қизимиздан сўра, улар нима деса, шуни қилайлик”. Шунинг учун олдингга келдим. Нима дейсан, қизим? Келинимни турмушга бераман деб адашяпманми?
Фазилат хоним ҳайратини яширмасдан кекса аёлга қаради.
– Бу сўзларни ҳақиқатда ишонч билан айтяпсизми?
Аёл қатъий нигоҳини Фазилат хонимдан узмасдан, иккиланмай жавоб берди:
– Албатта. Бунинг исломий амр эканига ишонаман.
Тез ўрнидан турган Фазилат хоним кампирнинг қўлини тутди:
– Бундай одамнинг қўли ўпилмаса, кимнинг қўли ўпилади? Сизни табриклайман. Ҳақиқатпараст одамларнинг мухлисиман. Албатта, келинингиз турмушга чиқмоқчи бўлса, узатинг, хоҳламаса, мажбурламанг. Уни ёқтирмайдиган одамга берманг. Айниқса, бева бўлгани учун қари чолларга узатсангиз, катта гуноҳ бўлади. Бева аёлга паст назар билан қарайдиганлар уларни ёш аёлга уйланишни хоҳлаган бой ва кекса кишиларга муносиб деб билишади. Ўз тенги бўлган эркакка лойиқ кўришмайди. Бундай ваҳший жиноятга қўл урманг. Гарчи сиздек фариштасифат она бундай иш қилмаса ҳам, лекин барибир айтиб қўйяпман.
– Хавотир олма, болам. Қизларимдан бирини ўзидан ўн ёш катта одамга, иккинчисини эса ўзидан икки ёш кичик йигитга бердим. Севиб, ёқтириб турмуш қуришди. Келинимни ҳам бу ўлчовлардан паст қилмайман. Раҳмат, қизим, мени жуда хурсанд қилдинг.
– Аслида, сиз мени хурсанд қилдингиз. Ҳақиқий маънода исломий фикрлайдиган қайнонани кўрдим.
– Раҳмат, раҳмат. Энди мен борақолай. Чолим пастда кутяпти.
Фазилат хоним онахонни кузатиб, иш столига қайтди. Уни ёш хоним кутарди.
– Сизни тинглаш навбати келди, марҳамат.
– Ёшим йигирма тўққизда, битта болам бор, беваман, – сўз бошлади мижоз. – Институтда ўқийман. Профессор аёл диндор ва меҳнаткашлигим учун мен билан олишгани-олишган. Курснинг аълочисиман. Ҳамма талабалар ичида: “Бу мутаассибни аълочилар тахтидан туширадиган одам йўқми?” дейди. Асабим дош бермаяпти. Камига у аёллар ҳуқуқлари ҳимоячиси. “Эркаклар аёлларни эзади”, дейди-ю, ўзи ҳам бу борада эркаклардан қолишмайди. Сизга саволим шундай: “Бу профессорга қандай муносабатда бўлишим керак?” Жим турсам, аҳмоқ дейишади, қаршилик кўрсатсам, жангари деган тамға босишяпти. Чорасиз қолдим.
– Имонлими-имонсизми, фарқи йўқ, агар одам адолатсиз бўлса, эркакми, аёлми, барибир, золим бўлаверади.
Жимгина ишлаётган Ойшагул аралашишдан ўзини тиёлмади:
– “Аёлларни аёллар ҳам эзади”, деган ифода эътиборимни тортди. Дарҳақиқат, бунақалар ниҳоятда кўп экан. Улар эркакларга деярли етиб олишмоқда. Келинга зулм қилган қайнона, қайнонага зулм қилган келин... Булар аёл эмасми? Сиз айтаётган профессор аёл эмасми?
– Айтдим-ку, Ойшагул, золимнинг жинси йўқ. Эркак золим бўлади-ю, аёл бўлмайдими? Шундай золим бошқарувчи аёллар ўтганки, уларнинг баъзилари минглаб одамларни киприк қоқмай ўлдирган... Қисқаси, Ҳабиба хоним айтганидек, ҳамжинсларимиз орасида зулмкори ҳам кўп. Энди саволингизнинг жавобига келсак... Тўғриси, нима қилишингизга доир қатъий тавсия айтолмайман, лекин унга қарши нимадир жавоб қайтаришингиз керак. Университет ҳаёт дегани эмас.
– Бир марта терс гапирганимда юзимга тарсаки туширди. Неча ой ўзимга келолмадим. У сиз билганингиздек эмас. Бизга ўхшаганлардан нафратланади.
– Опа! Буларни эшитганимда, қарорим қатъийлашади. Албатта депутат бўламан ва бу қонунларни ўзгартиришга ҳаракат қиламан! – деди Ойшагул.
– Сенга айтгандим-ку, миллатнинг ўзи ўзгармагунча, унинг депутатлари ҳеч қандай қонунни ўзгартира олмайди. Агар бу борада нимадир қила олишса, бу ҳам миллат ўзгарган тақдирда бўлади. Унутма, ўзи ўзгаришга муҳтож тизимда ҳамма муаммоларимизга ҳам ечим топа олмаймиз...
Уларнинг суҳбати мижоз чиқиб кетганидан кейин давом этди. Ойшагул ва бошқа уюшма ёрдамчилари кечқурунгача ишлаб, давра суҳбатининг реклама ва тафсилотларини ўрганиб чиқишди. Фазилат ишхона эшигини қулфлаб, зинапоядан тушаркан чуқур нафас олди ва пичирлади:
– Мана, яна ўзим билан ёлғиз қолдим.
Ойшагул зинапояда тўхтаб қолди:
– Биз бўлишимизга қарамайми?
– Мени тушунолмайсан, Ойшагул. Ҳатто ўзим ҳам тушунолмаяпман. Фақат ўзимга бир яхшилик қилишни ўйлаяпман, хавотир олма.
Амина Шенликўғли
(давоми бор)
