(1-қисм 2-қисм 3-қисм 4-қисм 5-қисм 6-қисм 7-қисм 8-қисм 9-қисм 10-қисм 11-қисм 12-қисм 13-қисм 14-қисм 15-қисм 16-қисм 17-қисм 18-қисм 19-қисм 20-қисм 21-қисм 22-қисм 23-қисм 24-қисм 25-қисм 26-қисм 27-қисм 28-қисм 29-қисм 30-қисм 31-қисм 32-қисм 33-қисм 34-қисм)
Мутолаа
Аёлларни аёллар ҳам эзади
...Малик ғазаб билан ўрнидан турди.
– Виждонсиз Али! Сенинг бу қийналганларинг кам экан, номуссиз, жуда кам! Шунча азоб берганингдан кейин аёлинг энди осонгина қайтиб келадими? “Истасанг, бошқасини топ”, деганинг нимаси? Бу гапни қандай айтдинг?!
Али кўзёшларини артиб жавоб берди.
– Билмайман, Малик, мени қийнайверма. Ўша пайтда ақлдан озгандим. Эҳтиросим сабаб кўзим Нариндан бошқа ҳеч кимни кўрмасди. Буни сенга минг марта айтдим. Агар эсим жойида бўлса, шундай дермидим?
– Энди нима қиласан?
– Бугун газетада ўқидим, эртага давра суҳбати бор экан. Бориб ташқарида кутиб тураман-да, кейин мажбурлаб уйга олиб келаман. Биламан, агар у пушаймон бўлганимга ишонч ҳосил қилса, яна ёнимга қайтиб келади.
– Сен “Хоҳласанг, бошқасини топ”, деган экансан. У бировни топган бўлса-чи?
Али Малик айтган, ўзи кўп марта такрорлаган бу сўзни биринчи бор эшитаётгандек чўчиб кетди ва Маликка бақирди:
– Бу нима деганинг? Ўлдираман!..
* * *
Эртаси куни Фазилат давра суҳбатига келганида зал гавжум эканини кўриб, жуда хурсанд бўлди. Қувончини бўлишиш учун кўзлари Ҳабибани қидирди. Бироз вақт ўтгач, иштирокчилар ўз ўринларини эгаллашди ва дастур бошланди. Навбат Фазилатга келганида, буткул яп-янги одамга айлангандек гапира бошлади. Нутқи давомида Ойшагулга кўзи тушиб, янада жонлироқ сўзлай бошлади:
– Дўстлар, қатнашчиларимиз эркинликни ёқловчи фикрларини билдиришди. Бу қандай эркинлик? Унинг чегараси қаерда? Ҳар ким хоҳлаганича яшар эмиш. Инсоннинг хоҳиш-истаклари чексиз. “Хоҳлаганингдек яшайсан”, нима дегани? Бу шу деганики, бошқа биров ўзи истамагандек яшашга мажбур бўлади. Инсонни Аллоҳ яратган. Демак, инсон ҳис-туйғуларини Аллоҳнинг ҳукмларига биноан йўналтирмаса, доимо кимнидир йиғлатиш ёки безовта қилишга мажбур бўлади. Чунки чексиз эркинлик бошқа бировнинг чегараларини бузишни талаб қилади. Шундай бўлиши мумкинми? Мен эркинман, деб кўнглимиз тусаган ишни қилаверамизми? Биз... Бизнинг ҳам юрагимиз бор... Унинг овозига қулоқ тутишни эплолмаймизми? Менинг юрагим билан қандай курашганимни, бу курашда қандай ғалаба қозонганимни била оласизми?
Бу сафар унинг кўзлари томошабинлар орасида ўтирган Инжу билан тўқнашди. У ҳаяжон билан берилиб тингларди. Фазилат аёлга салом ишорасини қилди-да, янада жўшқинлик билан давом этди:
– Қалбимизни ўз ҳолига қўйиб берганимизда эди, қонун-қоидага бўйсунмаган бўларди, ёқтирганларига яқинлашиб, бошқаларни йиғлата оларди. Аммо биз қалбимизни эмас, Аллоҳни тинглаймиз. Бизнинг шиоримиз Унинг истамаганини қилмасликдир. Ўзимизга раво кўрмаганимизни бошқаларга ҳам раво кўрмасликдир.
Агар имконим бўлганида, дунё аҳлига шундай хитоб қилардим: Моддиюнчилик фалсафасининг иддаоларидан воз кечинг! Сохтакорларнинг хатоларини Исломга боғламанг! Қалбингиз ва руҳингизни Аллоҳнинг ҳукмларига мослаштиринг. Акс ҳолда, ҳар ким бошқалар хоҳламаган ишларни қилади. Бундай эркинликда инсоннинг ўзлиги тугайди. Башарият ўлади... Иззат, ор-номус йўқолади. Келинг, виждонингизни янгилаб, эркинлик чегарасини аниқлаб олинг. Ва тийиқсиз эркинликни ёқловчиларни қўлламаганимиз учун бизга аҳмоқ деган тамғани босманг! Унутманг, биз аҳмоқ эмасмиз, адолатлимиз! Бизнинг кўнглимиз ҳам хоҳлаганидек яшашни билади, лекин... Буни эркинлик деб атаб бўлмайди. Бунинг номи инсон ҳуқуқларини тортиб олиш дейилади. Бу кетишда инсоният йўқ бўлади.
Нигоҳлари яна тўқнашганида, Инжу йиғлаб опасини олқишларди. Фазилат ўзи билан фахрланарди. “Агар шу аёлнинг турмуш ўртоғига аҳволимни билдирганимда эди, у ўраниш у ёқда турсин, балки барча ўранганлардан нафратланиши мумкин эди”, деб ўйларди. Қалбида йиллар давомида биринчи бор бахт дейиш мумкин бўлган бир туйғунинг туғилганини ҳис қиларди.
Куннинг долзарб муаммоларини санаб ўтган Фазилат сўзида давом этди:
– Келинг, биргаликда дунёга эълон қилайлик. Золим эркакларга хабаримни етказар эканмиз, келинг, бу зулм эканини чиройли тарзда тушунтирайлик. Мавзуга оид кенг қамровли изоҳларга бошлиғимиз Ҳабиба хоним тўхталади. Лекин мен ҳам буни эслатиб ўтиш зарур деб билдим.
Фазилатнинг нутқи қарсаклар билан бўлинарди. У бўйсундирилган итоатли қалби сабабли ўзига янада қатъий ишонч билан гапирарди:
– Эркаклар ҳам, аёллар ҳам аёлларни йиғлатишдан воз кечишлари керак. Янаям тўғрироғи, одамлар барча одамларни йиғлатишни тўхтатишлари шарт!
Йиғилиш иштирокчиларининг чиқишлари тугаллангач, томошабинлар қизғин олқишлар экан, тингловчиларнинг бир қисми савол бериш мақсадида уларга етиб олишга ҳаракат қиларди. Фазилат бирдан рўпарасида Инжуни кўрди. Аёл ҳаяжон билан тушунтира бошлади:
– Али ака тинмай Маликни уйига чақириб, дардларини тўкиб солаётган экан. Ўша хотин билан ажрашибди, сизни жудаям соғинганмиш. Қилган ишидан қаттиқ пушаймонмиш.
Фазилат “хотин” сўзини эшитиб, ғалати бўлди:
– Қанақа хотин?!
Инжу қовун туширганини англади:
– Вой, опа, билмасмидингиз? – Йўқ... билмасдим.
– Қандай қилиб аёл эрининг ўзгариб қолганини билмаслиги мумкин? Аммо энди бунинг аҳамияти йўқ, ҳозир ундан воз кечган. Сизга бўлган муҳаббати янгиланибди. Сиз учун ўртаняпти. Ўзи ташқарида кутиб турибди. “Ўлсам ҳам усиз кетмайман”, деб айтяпти.
Бу хабар Фазилатни ранжитди. Инжунинг қулоғига пичирлаб илтимос қилди:
– Менинг бундан хабар топганимни асло билмасин.
Шундан кейинги саволларга жавоб берган Фазилатнинг хаёли паришон эди. Кейин хаёлот оламида Алининг ҳолатини тасаввур қилишга уринди.
Амина Шенликўғли
(давоми бор)
