Тинчлик ва хавфсизлик
Ҳозирда Россия томонидан босиб олинган ҳудудда жойлашган Запорожье атом электр станциясида ниҳоятда хавотирли вазият юзага келди. Бу ҳақда Атом энергияси бўйича халқаро агентлик (МАГАТЭ) бош директори Рафаел Мариано Гросси БМТ Хавфсизлик кенгаши аъзоларини огоҳлантирди.
Ҳар қандай вақтда ҳарбий ҳаракатлар ядровий фалокатга олиб келиши мумкин. Гросси Хавфсизлик кенгашини МАГАТЭ миссиясининг Запорожье АЭСга киришини осонлаштиришга чақирди. Гроссининг ўзи уни бошқаришга тайёр.
Запорожье АЭС Европадаги энг йирик атом электр станциясидир. Запорожье вилоятининг шимоли-ғарбий қисмида, Энергодар шаҳрида, Днепр дарёсининг чап қирғоғи яқинидаги Каховка сув омборида жойлашган. Днепр Қора денгизга қуйилади, бу эса ўз навбатида Ўрта ер денгизига сув олиб боради. Бугунги кунда Запорожье АЭС Россия назорати остида. Украинада уруш бошланганидан бери МАГАТЭ Россия томонидан босиб олинган станцияга бора олмади. Ўтган ҳафта охирида Москва ҳам, Киев ҳам бир-бирини Запорожье атом электр станциясини ўққа тутганликда айблади.
БМТ Хавфсизлик Кенгашида сўзга чиққан МАГАТЭ раҳбари Запорожье АЭС атрофидаги вазиятдан жиддий хавотир билдирди.
“Ҳозирги вақтда ўққа тутилиши ёки бошқа ҳарбий ҳаракатлар натижасида ядро хавфсизлигига бевосита таҳдид йўқ. Аммо вазият ҳар қандай вақтда ўзгариши мумкин», - деди Рафаел Мариано Гросси.
Унинг таъкидлашича, бундай ядровий иншоот атрофида ҳарбий ҳаракатлар тўхтатилиши керак, акс ҳолда оқибатлар ниҳоятда жиддий бўлиши мумкин.
“Ҳар қандай ядровий ҳалокат мутлақо қабул қилиниши мумкин эмас. Биз бундай ҳодисага йўл қўймаслик учун ҳаракат қилишимиз керак ва бу бизнинг умумий масъулиятимиздир”, — деди МАГАТЭ раҳбари БМТ Хавфсизлик кенгаши аъзоларига мурожаат қилиб.
У томонларни МАГАТЭ миссиясига Запорожье АЭСга имкон қадар тезроқ ташриф буюришга рухсат беришга чақирди.
“Ҳозирда ушбу атом электр станцияси Россия томонидан босиб олинган ҳудудда жойлашган. Биз иккала томондан бекатга ташриф буюриш учун рухсат олишда ёрдам беришларини сўраймиз. Мен Жанубий Украина атом электр станцияси ва Чернобил АЭСига ташриф буюрганимиздек бу миссияни бошқаришга тайёрман”, — деди МАГАТЭ вакили.
Унинг таъкидлашича, ўз инспекторлари объектда жисмоний иштирок этмаса, МАГАТЭ кўплаб жиддий фактларни текшира олмайди. Бундай фактларни фақат станция ташрифи давомида тўплаш мумкин. Шундан кейингина, дейди Гросси, ядровий хавфни мустақил баҳолаш амалга оширилади. Инспекторлар ядровий реакторларнинг ҳолатини ва ядровий материал заҳираларини, шу жумладан ядро ёқилғисини сақлаш омборини текширишлари керак бўлади. МАГАТЭ вакили бундай инспекторлар миссияси МАГАТЭ учун ҳам, завод оператори ва унинг барча ходимлари учун ҳам фойдали эканини таъкидлади.
Россиянинг БМТдаги доимий вакили нима дейди?
БМТ Хавфсизлик Кенгаши мажлиси Россиянинг илтимосига биноан чақирилган. Россия Федерациясининг БМТдаги доимий вакили Василий Небензя унинг иштирокчилари олдида сўзлаган нутқида “сўнгги кунларда Украина Қуролли кучлари Европадаги энг йирик атом электр станцияси ҳисобланган Запорожье АЭСни артиллерия ва бир нечта ракета тизимлари каби оғир қуроллардан фойдаланган ҳолда бир неча бор ўққа тутди” дея иддао қилди.
"Бугунги кунларда Запорожье АЭСда содир бўлаётган воқеалар Киевнинг ядровий инфратузилма ва ушбу объектларга хизмат кўрсатувчи ходимларга нисбатан бир неча ойлар давомида ҳеч қандай халқаро реакциясиз қолган жиноий ҳаракатларининг энг юқори нуқтасидир", деди Василий Небензя.
Унинг таъкидлашича, Россия "МАГАТЭнинг Украина ядровий объектларининг ядровий ва жисмоний хавфсизлигини таъминлашга қаратилган саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлайди. Россия томони ва МАГАТЭ котибияти раҳбарияти 3 июндаёқ агентликнинг Запорожье АЭСга халқаро миссиясининг йўналиши ва жадвалини тўлиқ келишиб олди.
“Бироқ, сўнгги лаҳзада “қизил чироқ” БМТ Котибияти Хавфсизлик департаменти томонидан ёқилди. Сафар бекор қилинди. Киевдаги расмийлар бундан фойдаланиб, ўзларининг провокацияларини ва АЭСни ўққа тутишни кучайтирдилар”, — деди Россия элчиси.
У “МАГАТЭ экспертларининг Запорожье АЭСга ташрифи тез орада амалга ошишига” умид билдирди.
"Умид қиламизки, ҳозирги вазиятда БМТ Бош котиби ўз масъулиятини тўлиқ англайди ва унга масъул бўлган Котибият бўлими ёки БМТ механизмининг бошқа қисмлари орқали ушбу миссияни амалга оширишга аралашмайди", деди Васил Небензя Хавфсизлик Кенгашининг йиғилишида.
Украинанинг БМТдаги доимий вакили эса...
Украинанинг БМТдаги доимий вакили Сергей Кислицанинг айтишича, Россия бугун ҳарбий хизматчилар ва қурол-аслаҳа билан тўла Европадаги энг йирик атом электр станциясини қўлга киритган.
“Украинанинг Днепр бўйидаги шаҳар ва қишлоқлари бу қуроллардан ўққа тутилмоқда. Бундан эътиборни чалғитиш учун Россия хавфли провокацияларга йўл қўйгани ташвишлидир ", - дея таъкидлади Сергей Кислица.
Украина элчиси МАГАТЭ раҳбарига Запорожье АЭС атрофидаги мавжуд вазият бўйича янгиланган маълумот учун миннатдорчилик билдирди. “Бу маълумотлар, дейди Украина элчиси, ядровий таҳдидни бартараф этишнинг ягона йўли Россия қўшинларини олиб чиқиб кетиш ва станцияни қонуний Украина назоратига қайтариш эканлигини аниқ кўрсатиб турибди”.
Украина дипломатининг эслатишича, Запорожье АЭС 4 мартдан бери Россия томонидан босиб олинган ва унинг ходимлари қурол билан ишламоқда.
Украина, Кислицанинг сўзларига кўра, Запорожье АЭС майдонига МАГАТЭ миссиясини юбориш зарурлигини таъкидлади ва бундай саёҳат шартларини келишиб олди.
“Россиянинг бузғунчи позицияси туфайли бундай ташриф ҳали амалга оширилмаганидан чуқур афсусдамиз. Оммавий баёнотларига қарамай, босқинчилар миссия ташрифи учун манипуляция ва асоссиз шарт-шароитларни қўллади, шунингдек, Запорожье АЭС ва Энергодарни ўққа тутди, бу эса ҳозирча ташрифни имконсиз қилди”, — деди Украинанинг доимий вакили.
У Россиянинг Украинага, БМТ Бош котиби ва БМТ котибиятига МАГАТЭ миссиясини Запорожье АЭСга жўнатишни кечиктираётганликда айблаганини рад этди. Сергей Кислица мазкур объектни Россия қуролли кучлари томонидан давом этаётган ҳарбийлаштириш, уни ўққа тутиш, шунингдек, унинг айрим қисмларини ўғирлаб олиш" ҳолатлари борлиги учун МАГАТЭ Миссияси таркибига ҳарбий экспертларни киритишни таклиф қилди.
“Россиянинг Запорожье АЭС ва Энергодар шаҳрини ўққа тутиш бўйича провокацион амалиёти Украина, Европа ва бутун дунё учун ядро хавфсизлигига мисли кўрилмаган таҳдид солаётгани аниқ. Россия уруш қонунлари ва урф-одатларига, жумладан, ядровий иншоотлар билан боғлиқ қонунларга қатъий риоя қилиши керак”, — деди Украина элчиси.
